eπ

Μέχρι το 2002 στα υπόγεια του Πειραματικού Ενιαίου Λυκείου Μυτιλήνης υπήρχαν από πολλές δεκαετίες αποθηκευμένα – και αρκετά από αυτά σε αχρηστία – όργανα και γενικώς μέσα διδασκαλίας, με τα οποία κατά καιρούς είχε εξοπλιστεί το εργαστήριο των Φυσικών Επιστημών του Σχολείου. Πολλά είχαν αποκτηθεί με εράνους και δωρεές πολιτών, όλα όμως αντανακλούν το όραμα φωτισμένων δασκάλων και πατριωτών που, αν και ήταν υποδουλωμένοι στους Οθωμανούς, έκαναν προσπάθειες να διαθέτει το Σχολείο ό,τι θα μπορούσε να συμβάλει στη μόρφωση των παιδιών της εποχής εκείνης.

Σε φωτογραφικό υλικό του 1912 ο Μιχαήλ Στεφανίδης, καθηγητής του Σχολείου – μετέπειτα Πανεπιστημιακός και Ακαδημαϊκός – καμάρωνε μαζί με μαθητές του – που κρατούσαν τα Απολυτήριά τους – γύρω από ένα τραπέζι που είχε εκθέσει πειραματικές διατάξεις με όργανα Φυσικής και Χημείας. Τα περισσότερα από αυτά διασώθηκαν, αντιστοιχούν σε ιστορικά πειράματα, είναι διαχρονικά και ακόμα χρησιμοποιήσιμα.

Και μόνο η διαπίστωση του χρόνου και της χώρας προέλευσης ή κατασκευής των οργάνων αυτών γράφει την Ιστορία της προηγμένης για την εποχή εκείνη Εκπαίδευσης στο Σχολείο μας. Αξιοσημείωτο ότι βρέθηκαν μέρη οργάνων ή όργανα του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα. Οι χώρες προέλευσης ή κατασκευής κατά χρονολογική εκτίμηση ήταν η Γαλλία, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ( γαλλικού οπτικού οίκου στην Κωνσταντινούπολη! ), η Γερμανία, η Αγγλία , η Αμερική, αλλά και η Ελλάδα – «κατασκευές Υπουργείου Παιδείας»-, μεταγενέστερα δε οι φθηνότερες ευρωπα’ι’κές χώρες όπως η Πολωνία και η Γιουγκοσλαβία. Οι αρκετές – κατά καιρούς με τα προσφερόμενα μέσα αλλά και με μεράκι – ιδιοκατασκευές φιλότιμων καθηγητών και μαθητών συμπληρώνουν την εικόνα της προσπάθειας.

Η μελέτη των αλλαγών στην αισθητική του σχεδιασμού, στην ποιότητα της κατασκευής, στα υλικά κατασκευής και η παρακολούθηση της εξέλιξης των ειδών των οργάνων, συσκευών ή εποπτικών μέσων αφορούν την Ιστορία των Επιστημών.

Μία σπουδαία αξιοποίηση του υλικού αυτού είχε γίνει στα χρόνια του – πιο αγαπητού στους μαθητές και στον κόσμο – καθηγητή Απόστολου Αποστόλου, του «δάσκαλου», ο οποίος οργάνωσε και διαμόρφωσε στους υπόγειους χώρους αίθουσες πειραματικής διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών.

Αργότερα στα 1990, όταν από το 1976 με μικρά διαλείμματα υπηρετούσα στο τότε Α΄ Ενιαίο Λύκειο Μυτιλήνης, έγινε η πρώτη μου προσπάθεια για την αξιοποίηση των οργάνων αυτών. Κατέβηκα στο υπόγειο, έβγαλα περίπου 50 ασπρόμαυρες φωτογραφίες των παλαιότερων οργάνων και τις παρέδωσα στο εδώ παράρτημα της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, με την παρότρυνση να γίνονταν ενέργειες για τη διάσωση και την προβολή τους. Η πρωτοβουλία αυτή δεν είχε συνέχεια και για πολλά χρόνια ακόμα τα όργανα εξακολουθούσαν να παραμένουν σε αποθήκη σκονισμένα και εγκαταλειμμένα.

Η ιδέα να διασωθούν τα μέσα διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών στο Γυμνάσιο Αρρένων Μυτιλήνης παρέμενε στη σκέψη μου και με οδήγησε στην ανάληψη κάποιας πρωτοβουλίας, που θα έβγαζε από την αφάνεια αυτόν τον ανεκτίμητο θησαυρό, εγκαταλειμμένο σε αχρηστία ή αποθηκευμένο σε ακατάλληλους χώρους ή ανακατεμένο με άλλα νεότερα όργανα.

Το 2002 εξέφρασα τις σκέψεις μου σχετικά με τη συγκέντρωση και αξιοποίηση του υλικού, που υπήρχε στις αποθήκες και τη δημιουργία αντίστοιχου μουσείου, στον τότε Διευθυντή του Σχολείου μας Βασίλη Κωμαΐτη που, αν και φιλόλογος συνηγόρησε και αποφασίσαμε να προχωρήσουμε στην υλοποίηση αυτού του έργου. Το καλοκαίρι της επόμενης χρονιάς επισκεφτήκαμε μαζί κάτι αντίστοιχο, που είχε ήδη γίνει με τα όργανα Φυσικών Επιστημών στο Α΄ Γυμνάσιο Χίου και, όταν επιστρέψαμε, το θέσαμε υπόψη της τότε Διευθύντριας της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Λέσβου, Βασιλικής Κουρβανιού και του τότε Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου, Ραφαήλ Παπαδέλλη, που και αυτοί συνηγόρησαν στην προσπάθεια και με τίμησαν με την εμπιστοσύνη τους να μου την αναθέσουν.

Με το έγγραφο Αριθμ. Πρωτ. 4081/08.10.2003 της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Λέσβου απαλλάχτηκα για ένα χρόνο από τα διδακτικά μου καθήκοντα και εργάσθηκα για το σκοπό αυτό. Το έργο ήταν επίπονο και οι συνθήκες δυσμενείς, γιατί έπρεπε ώρες πολλές να βρίσκομαι μόνος σε μια αίθουσα – αποθήκη στο υπόγειο του κτηριακού συγκροτήματος του Πειραματικού Ενιαίου Λυκείου, συντροφιά με μια ηλεκτρική σόμπα, μέχρι να ζεστάνει ο καιρός, πρωινά και μερικές φορές απογεύματα.

Το 2004 το έργο «Διαμόρφωση χώρων του υπογείου του κτηρίου των κεντρικών σχολείων Μυτιλήνης Ν. Λέσβου σε Μουσείο παλαιών οργάνων Φυσικής και Χημείας» εντάχθηκε στο Ε.Π.Τ.Α. (Απόφαση με Αριθμ. Πρωτ. ΔΠΜΕ/Φ. 512.51/11455/28.01.2004 της Δ/νσης Προγρ/των, Μελετών & Έργων του Υπουργείου Αιγαίου) με προϋπολογισμό 30.000 Ευρώ και φορέα εκτέλεσης το Δήμο Μυτιλήνης. Τα χρήματα αυτά ποτέ δεν τα είδαμε…

Την επόμενη σχολική χρονιά 2004 – 2005 ανανεώθηκε από τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Λέσβου η διάθεσή μου για τον ίδιο σκοπό από τον Αθανάσιο Φραγκόπουλο, που στο μεταξύ είχε αναλάβει καθήκοντα Προϊσταμένου.

Στο τέλος της σχολικής χρονιάς 2004 – 2005 η εργασία μου είχε ολοκληρωθεί ως προς την υποχρέωση που είχα αναλάβει. Τα όργανα των Φυσικών Επιστημών, καθαρισμένα και μερικά από αυτά επισκευασμένα, ταξινομημένα με κωδικούς αριθμούς, σε είδη ή συλλογές, ψηφιακά φωτογραφημένα και σχολιασμένα με παρατηρήσεις και σύντομες περιγραφές, τοποθετήθηκαν προσωρινά σε μεταλλικές σχολικές προθήκες.

Μαζί μ’ αυτά έχουν συγκεντρωθεί , καταγραφεί, φωτογραφηθεί και σχολιασθεί Βιβλία, Γεωγραφικοί Χάρτες, Πίνακες Φυσικής, Χημείας, Κοσμογραφίας και Ανθρωπολογίας. Ομοίως διάφορα εποπτικά μέσα, όπως υδρόγειος σφαίρα, με το νησί μας ακόμη να ανήκει στην τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία, παλαιά αλλά και νεότερα μικροσκόπια άριστης ποιότητας, πρόδρομες μορφές συσκευών προβολής αλλά και κινηματογραφικές μηχανές, μέχρι τις πρώτες ηλεκτρονικές εφαρμογές. Υπάρχουν ακόμα χειρόγραφες σημειώσεις και βιβλία του Απόστολου Αποστόλου, ιδιοκατασκευές του Στρατή Παπάνη, χειρόγραφες σημειώσεις και όργανα Χημείας του Βύρωνα Πάλλη, βιβλία του Λευτέρη Προκοπίου, ιδιοκατασκευές και σημειώσεις του Στέλιου Τζελαΐδη, με λίγα λόγια ξετιλύγεται έτσι όλη σχεδόν η Ιστορία της διδακτικής των Θετικών Επιστημών του Σχολείου μας.

Δημιουργήθηκαν επίσης σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή ‘’ΠΙΝΑΚΑΣ ΥΛΙΚΟΥ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ’’ 50 σελίδων και ‘’ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ’’ 371 σελίδων, όπου με 837 φωτογραφίες αναδεικνύονται τα 783 είδη οργάνων ή συσκευών ή ειδικών συλλογών. Συνολικά 1016 μέσα διδασκαλίας – επειδή μερικά από αυτά τα είχαμε σε πολλαπλή ποσότητα – τοποθετήθηκαν σε 23 μεταλλικές σχολικές προθήκες, σε αποθηκευτικό υπόγειο χώρο και περιμένουν την αξιοποίηση τους με τη δημιουργία ενός ενεργού και σύγχρονου Μουσείου Φυσικών Επιστημών του Σχολείου μας που αρχίζοντας ως Γυμνάσιο Μυτιλήνης ήταν το καύχημα του νησιού μας.

Μυτιλήνη Νοέμβριος 2005
Πολύδωρος Δημητρίου Τσέγγος, Φυσικός

Επικύρωση απολυτηρίου του Συμεών Αργυρόπουλου απο τον Υποπρόξενο της Ελλάδος